Najnowsze badania: Jak wpływa na dziecko utrata rodzica?

Zgodnie ze statystykami ok. 5% wszystkich dzieci w krajach zachodnich doświadcza utraty rodzica przed ukończeniem pełnoletniości. O utracie można mówić zarówno w przypadku śmierci rodzica, jak i wtedy kiedy rodzice się rozstają, a jeden z nich znika z życia młodego człowieka. Nie tylko dzieciom, lecz także osamotnionym rodzicom konieczna jest pomoc. Często rodzic jest całkowicie rozbity z powodu utraty partnera, a budowanie rodziny po takim doświadczeniu nie należy do najprostszych zadań. Dlatego właśnie zarówno dziecko, jak i samotny rodzic powinni wspólnie przeżyć, przetrwać, wypłakać żałobę.  Wspólne łzy, rozmowy, pocieszanie się to ważne etapy, które pozwalają uwolnić emocje i podbudować się przed nowym początkiem.

Nauka relacji zaczyna się w dzieciństwie

Zanim zdrowy dorosły człowiek przejdzie z sukcesem swoją drogę dorastania uczy się wielu rzeczy, m.in. kształtuje swoją inteligencję emocjonalną, odnajduje się w środowisku, tworzy intymne relacje. To kluczowe składowe rozwoju każdego człowieka. Niestety utrata rodzica zaburza te procesy. Jak dowodzą psycholodzy korzenie zdolności dziecka do nawiązywania relacji międzyludzkich zaczynają się na wczesnym etapie życia i często zależą od jakości relacji jaką dzieci mają z rodzicami.

Teoria przywiązania

Zgodnie z teorią przywiązania małe dziecko musi tworzyć silne relacje, więzi, przywiązanie z co najmniej jednym opiekunem. Dziecko powinno czuć od niego bezwarunkową miłość, wsparcie, akceptację. Dzięki pozytywnym emocjom rozwija swoje umiejętności w relacjach z innymi ludźmi i właśnie takie schematy przenosi do swojego dorosłego życia. Przyjęło się uważać, że tą osobą jest zwykle matka i rzeczywiście trudno sprzeciwiać się temu co mówią statystyki. Z drugiej jednak strony naukowcy podkreślają, że oboje rodzice odgrywają kluczową rolę w rozwijaniu osobowości dziecka, budowaniu relacji z otoczeniem, kształtowaniu poczucia własnej wartości.

Żałoba po stracie rodzica

Naturalnym następstwem każdej straty jest żałoba. Kiedy dziecko traci rodzica nieuchronnie ma problemy z radzeniem sobie ze smutkiem, stratą, pustką po jednej z najważniejszych więzi w swoim życiu. Właśnie te problemy odciskają się na relacjach w dorosłości.  Biorąc pod uwagę teorię przywiązania, badacze podkreślają, że dzieci pogrążone w przedłużającym się smutku z powodu utraty rodzica są narażone na szereg nieprzyjemnych problemów, a należą do nich, m.in.:

• Długotrwałe problemy emocjonalne z powodu braku możliwości poradzenia sobie z poczuciem straty.
• Podatność na objawy depresji.
• Bycie bardziej zaniepokojonym i wycofanym.
• Wykazanie większej liczby problemów w szkole i gorsze wyniki w nauce niż dzieci bez żałoby.

Dla wielu dzieci powyższe problemy mogą oznaczać późniejszą trudność w doświadczeniach rozwojowych koniecznych do udanego związku intymnego, życia w małżeństwie i tworzeniu rodziny.

Najnowsze badania

Beverly Lim Hoeg z Duńskiego Onkologicznego Centrum Badawczego  wraz z zespołem duńskich naukowców opublikowali niedawno wyniki kompleksowego badania w czasopiśmie Developmental Psychology. Hoeg i jej współpracownicy zgromadzili dane dotyczące ponad 1,5 miliona osób w celu zidentyfikowania ostatecznej próbki 35 682 mężczyzn i 33 691 kobiet, osób które straciły rodzica przed ukończeniem osiemnastu lat. Zebrano również informacje o późniejszym statusie związku, wykształceniu, problemach z relacjami i historii medycznej w ciągu czternastu lat, aby móc badać zmiany zachodzące w czasie. Dane od osób, które nie były pogrążone w żałobie, zostały również zebrane, aby zapewnić grupę kontrolną do badania.

Co pokazały wyniki badań?

• Dorośli, którzy utracili rodzica przed ukończeniem osiemnastego roku życia są bardziej zagrożeni separacją małżeńską.
• Dorośli, którzy utracili rodzica w dzieciństwie częściej zawierają jedynie śluby cywilne.
• Wbrew stereotypom dzieci starsze i młodsze przeżywają utratę rodzica w taki sam sposób i w równym stopniu oddziałuje na nich strata. Płeć rodzica również nie robi w tym przypadku znaczącej różnicy.
• Dzieci, których rodzice popełnili samobójstwo  są bardziej narażone na problemy z relacjami niż dzieci, które utraciły rodzica z innych powodów (także z powodu piętna społecznego związanego z samobójstwem).

Reorganizacja przywiązania

Jak podkreślają badacze koszta emocjonalne jakie ponosi dziecko po utracie rodzica zależą w dużej mierze od opiekuna, który pozostaje z dzieckiem.  Rola osamotnionego rodzica jest ważna z tego względu, że to on ma pomóc dziecku przezwyciężyć żal i nauczyć je żyć dalej. Z upływem czasu dziecko uczy się przystosowania do utraty rodzica i rozwija przywiązania do innych bliskich osób w swoim otoczeniu.  Psycholożka John Bowlby określiła ten proces jako "reorganizację przywiązania".

Długoterminowych konsekwencji utraty rodzica w dzieciństwie nie można ignorować. Bardzo ważne po śmierci partnera i rodzica jest skorzystanie z odpowiedniej pomocy psychologicznej. Może to być zarówno terapia rodzinna, jak i indywidualna. Ważne żeby nie zamykać się w sobie, nie zaciskać zębów i nie wmawiać sobie, że jakoś to będzie. Żałoba po utracie kogoś bliskiego to bardzo trudne przeżycie, dlatego nie warto się bać, a należy po prostu skorzystać z pomocy czy to bliskich, czy psychologa.  

ZOBACZ TAKŻE:

Rozmowa z dr Aleksandrą Piotrowską i rodzicielski rachunek sumienia >>

Rozmowa z dr Aleksandrą Piotrowską – Kto ważniejszy: dziecko, czy partner? >>